ΤΑ ΧΡΥΣΑ ΕΠΗ ΤΩΝ ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΩΝ
Αθήναι Φεβρουάριος
2013
Ελευθέριος Διαμαντάρας
«Χρυσά Έπη» του
Πυθαγόρα ονομάζονται οι 71 στίχοι που απήγγειλαν κάθε μέρα οι «Πυθαγόρειοι σπουδασταί του Ομακοείου».
Οι στίχοι αυτοί ήσαν η βάση της ηθικής
και θεολογικής διδασκαλίας του μεγάλου Μύστη,
οι οποίοι διασώθηκαν και μας μεταδόθηκαν από τους μεταγενέστερους. Δεν
γνωρίζουμε εάν τα Χρυσά Έπη έχουν γραφεί από τον μεγαλόπνοο φιλόσοφο. Είναι όμως συγκεντρωμένα στο έργο των
Νεοπυθαγορείων φιλοσόφων Πορφύριου και
Ιάμβλιχου, του τέλους του τρίτου μ.Χ. αιώνα.
Από
τα Χρυσά Έπη, τα οποία καλούνται και «ακούσματα» ή «σύμβολα», θα παραθέσουμε και θα
ερμηνεύσουμε έναν μικρό αριθμό από αυτά, από τα οποία εξάγεται η μεγάλη
διαχρονική τους σπουδαιότητα:
* «Θεόν μεν δαιμόνων προτιμάν, ήρωας
δε ανθρώπων, ανθρώπων δε
μάλιστα τους γονείς.»
Να τιμάς τον Θεό περισσότερο από τις
κατώτερες θεϊκές οντότητες
(οσίους), τους ημίθεους περισσότερο από τους
θνητούς και τους γονείς
περισσότερο
από τους άλλους ανθρώπους.
Τρανή απόδειξη του μονοθεϊσμού των Αρχαίων
Ελλήνων.
* «Σπονδάς ποιείσθαι τοίς θεοίς κατά
το ούς τών εύ ακουσμάτων»
Να τιμάς τους θεούς και να τους υμνείς με
μουσική ώστε να επιτυγχάνεται
η
αρμονία και η ψυχική ανάταση.
* «Αποδημούντα εν τοίς όροις
ανεπιστρεπτείν»
Ο μέλλων να αποδημήσει από αυτόν τον κόσμο,
να μη σκέπτεται την
παρούσα
ζωή, ούτε τις ηδονές της και να μη θλίβεται για αυτό.
* «Ιερόν συμβουλή»
Έχεις την ιερή υποχρέωση να παρέχεις τη συμβουλή και τις γνώσεις σου
για
την πρόοδο και βελτίωση του
ατόμου και της ανθρωπότητας.
* «Εν οργή μήτε τι λέγειν μήτε
πράττειν»
Να μη ομιλείς ούτε και να πράττεις τίποτα όταν
είσαι οργισμένος.
Ο ήρεμος νους, η πνευματική διαύγεια και η
ψυχική ηρεμία, είναι οι
καλλίτεροι
σύμβουλοι του ατόμου.
* «Εκάστοτε ταύτα λέγειν εις τον
οίκον εισιών: Τι παρέβην; Τι δ’
έρρεξα; Τι μοι δέον ουκ
ετελέσθη;»
Κάθε φορά που επιστρέφεις στο σπίτι σου, να
διερωτάσαι: Ποιό σφάλμα
διέπραξα; Τι καλόν έπραξα; Τι παρέλειψα να πράξω από ό,τι ώφειλα να
είχα
πράξει; Αυτή ήταν και η νυκτερινή προσευχή των Πυθαγορείων.
* «Μη περιφέρεις εν δακτυλίω Θεού
εικόνα»
Να μη φανερώνεις στους πολλούς και αδαείς
την γνώμη σου για τον Θεό.
* «Ου τα πάντα τοίς πάσι ρητά»
Να μην αποκαλύπτεται η γνώση και τα μυστικά
στους αμόρφωτους και
στους αδαείς, διότι δεν μπορούν να τα
κατανοήσουν και θα τα
διαστρεβλώσουν. Ο Ιησούς εξέφρασε το ίδιο,
με την γνωστή φράση: Μη
ρίπτετε τους μαργαρίτας έμπροσθεν των χοίρων.
*
«Μη βαδίζειν εκτός λεωφόρου»
Να ακολουθείς τις γνώμες εκείνων που
γνωρίζουν, των επαϊόντων και, όχι
του απαίδευτου όχλου.
*
«Μη ζυγόν υπερβαίνειν»
Να μην υπερβαίνεις το ίσον και το δίκαιον.
Τα πάντα με μέτρο.
*
«Μη λέγειν άνευ φωτός»
Να μην ομιλείς δυσνόητα.
*
«Μη στέφανον τίλλειν»
Να μη μαδάς τον στέφανο (τους νόμους), δηλαδή να σέβεσαι και να
υπακούς
στους νόμους της πολιτείας.
*
«Μη έχειν ομωροφίους χελιδόνας»
Να μη συναναστρέφεσαι φλύαρους ανθρώπους,
διότι αυτοί δεν έχουν
εχεμύθεια.
*
«Μη το πυρ μάχαιρα σκαλεύειν»
Να μη προκαλείς την οργή των κρατούντων ή να μη ρίχνεις λάδι στη
φωτιά.
Να καταπραΰνεις τους οργισμένους και όχι να τους ερεθίζεις.
*
«Μη ραδίως την δεξιάν εμβάλλειν»
Να μη δίνεις εύκολα το δεξί σου χέρι εις
τον πρώτο τυχόντα. Να μην
εμπιστεύεσαι εύκολα, διότι μπορεί να σε
βλάψουν.
*
«Μη επί χοίνικος καθίζειν»
Να μην είσαι τεμπέλης και, να φροντίζεις εξ
ίσου για το παρόν και για το
μέλλον.
*
«Μη καρδίαν εσθίειν»
Να μη λιώνεις την καρδιά σου με
στενοχώριες. Όχι στο άγχος που είναι
πρόξενος τόσων ασθενειών και συμφορών.
Κατ’ άλλους ερμηνεύεται:
Να μη τρως την καρδιά σφαγείων θυσιασμένων προς τους θεούς.
*
«Μη εσθίειν όσα μη θέμις»
Να μη τρως όσα δεν επιτρέπεται, δηλαδή όσα
είναι αντίθετα σε ό,τι
πιστεύεται ότι έχουν σχέση με την
μετεμψύχωση στην οποίαν πίστευαν
και
δίδασκαν οι Πυθαγόρειοι.
*
«Κυάμων απέχεσθαι» ή
«κυάμους αποστρέφεσθαι»
Να μη τρώγεις κουκιά ή, να
αποφεύγεις τα κουκιά.
Το «κυάμων
απέχεσθαι», πρόκειται περί συμβολικού στίχου που αφορά
την
Κυάμωση (αιματό - λυση), την οποίαν
ο μεγάλος Πυθαγόρας γνώριζε.
Περιέβαλε αυτόν το στίχο
με τον μύθο του τεμαχισμού και της ωμοφαγίας
του σώματος του Ορφέως και του Διονύσου,
της αθανασίας της ψυχής και
της
μετεμψυχώσεως.
Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι, «οι Αιγύπτιοι κουκιά δεν σπέρνουν καθόλου
στην χώρα τους και όσα φυτρώνουν, ούτε ωμά τα τρώγουν, ούτε
μαγειρεμένα. Οι δε ιερείς ούτε να
τα ιδούν θέλουν, διότι νομίζουν
ότι το όσπριο αυτό είναι ακάθαρτον».
*
«Εμψύχων απέχεσθαι»
Η ακριβής θρησκευτική δοξασία του Πυθαγόρα
είναι ελάχιστα γνωστή,
Είναι βέβαιο ότι καθώς ήταν μυημένος στα
Ορφικά Μυστήρια, στα
Αιγυπτιακά και τα Μινωικά, πίστευε στην
αθανασία της ψυχής και την
μετεμψύχωση
ή αναγέννηση αυτής.
Η απέχθειά τους να τρώνε τροφές που
προέρχονται από έμψυχα και η
απαγόρευση που είχε επιβάλλει, οφειλόταν
στην πεποίθησή του ότι, ήταν
ενδεχόμενο να είχε μετεμψυχωθεί στο σώμα
ζώου, ψυχή ανθρώπου.
Κατά την Ορφική διδασκαλία, η ψυχή
εθεωρείτο ως «εκπεσών θεός», ήταν
δε δυνατόν να ελευθερωθεί από την φυλακή του φθαρτού σώματος και να
αποκτήσει εκ νέου την θεία υπόστασή της, με
διαδοχικούς καθαρμούς,
μυσταγωγικές τελετουργίες και
μετενσαρκώσεις.
*
«Σέβου και Τίμα τον Όρκον»
Κατά την Πυθαγόρειο διδασκαλία το ψέμα ήταν
όχι μόνο απαγορευμένο,
αλλά
έπρεπε κάθε υπόσχεση να τηρείται και να εκτελείται οπωσδήποτε.
*
«Σέβου τους ήρωας και τοις ευεργέταις των θνητών»
Οι ήρωες και οι ευεργέτες ήσαν οι
παιδαγωγοί της ανθρωπότητας. Στην
αρχαιότητα οι ήρωες και οι σοφοί είχαν
τη θέση της λατρείας των
σημερινών οσίων και αγίων.
*
«Σφράγιζε τούς μέν λόγους εν σιγή, τήν δε σιγήν καιρώ»
Οι βεβιασμένοι λόγοι και οι πράξεις δίχως
περίσκεψη, επιφέρουν την
ανθρώπινη δυστυχία, έτσι αποφεύγουμε την
πίκρα και τις στενοχώριες από
τα
ελαφρά λόγια και από τις ανάρμοστες πράξεις.
* «Μην δαπανάς περισσότερα των
αναγκών σου, αλλά ούτε να σε
κυριεύει η φιλαργυρία».
Ο φιλόσοφος φτάνει στην αυτάρκεια με την ολιγάρκεια.
Οι ακρότητες
φέρνουν ανησυχίες και απογοητεύσεις. Με
οδηγό το μέτρο, τις
αποφεύγουμε.
